1. Renate Neubauer, Hazir Mehmeti: Viyana Goldschlagstrasse Avrupa İlköğretim Okulunun “Ateliers” (= Atölyeler) Projesi
Renate Neubauer Avusturya’lı, 40 yıldır Viyana’da yaşamakta ve öğretmen olarak çalışmaktadır.
Hazir Mehmeti Kosovo/Kosova’lı, 1999’dan beri Arnavutça ADE öğretmeni olarak çalışmaktadır.
Okulumuz Viyana’nın 15.bölgesindedir. Viyana’yı biraz tanıyanlar, kemerin (daha fiyatlı) iç bölgeleri, (biraz) daha uygun dış bölgelerden ayırdığını bilir. Birçok göçmen, kemerdeki dar alanda az kiraya çok kişinin oturduğu (çoktan onaylanmayan) düşük standartlı daireleri kullanmaktaydılar. Bu yüzden bölgemizin sınırları hep belliydi. Okulumuzun konumunu çekici kılmak ve getto oluşumunu (Ghetto = göç ülke insanından uzak, köken ülke insanlarıyla birlikte belli bölgede yaşama alanı kurmak) önlemek için çekici bir programa ihtiyacımız vardı. “Avrupa İlköğretim Okulu” taslağımız böylelikle başlamış oldu: Ana dili İngilizce olan bir öğretmen, ders dili olarak haftada 3–5 kez İngilizce öğretiyordu. Bu taslak başarılı oldu. İlköğretimde İngilizce, tüm dillerden ve sosyal katmandan olan ebeveynlerin ilgisini çekip karmayı sağladı. Yönetimin dokuz yıl önce değişmesinden sonra yeni müdirenin yönetiminde okul geliştirme ekibi kuruldu. Bu ekip, İngilizce’nin yanı sıra öğrencilerimizin ana dillerine dikkat çekmeyi ve sahip oldukları kaynaklardan daha iyi faydalanmayı görev edindi.
Bu ekip ana dil eğitiminden meslektaşlarıyla birlikte uzun saatlar süren çalışmayla tüm dillere eşit değeri vermek adına diller atölyesi planını geliştirdi.
Bu aşamada düşünülmesi gereken statüsü düşük göçmen dillerini, İngilizce’nin statüsüne yaklaştırmak için nelerin yapılması gerektiğiydi. Öncelikle ana dil öğretmenlerinin tüm öğrenciler tarafından bilinmesi gerekirdi. Öğretmenler bu yüzden kendini her yıl atölye sınıflarına (2. sınıflara) tanıtıp memleketinden, biraz da kültürlerinden bahseder, daha fazlasını öğrenmek üzere ilgilerini çekmeye çalışır. Atölyelere, bu dili ana dil olarak konuşmayan çocuklar davet edilir.
Amaç, sınıf arkadaşlarının konuştuğu dili yabancı dil olarak tanımak, böylece yabancı dili yabancı olmaktan kurtarmak.
Sınıflarda materyal, çalışma kağıtları, resimleri, şarkı metinleri vs. biriktirmeyi sağlayan dosyalar hazır tutlur ve böylece özel bir hatıra şekli yaratılır. Fransızca atölyesinde örneğin kruasan pişirilip sınıf arkadaşlarına tattırılmış. Dosyada bu lezzetin sadece fotoğrafı bulunur, ancak fotoğrafa bakıldığında, kokusu yıllar sonra da hatırlanır!
Atölye çalışması (kur) için altı haftalık bir süre öngördük. Bu altı haftalık sürede (haftada 1-2 ünite) çocuklar dilin sesini/tınısını, saymayı, selamlamayı, birkaç temel kalıbı vs. öğrenirler. Ülke hakkında biraz bilgi edinip şarkıların tınısını ve belki bir çocuk tekerlemesi öğrenirler. Tabiki de bu sürede dili konuşmayı öğrenmezler, bu zaten amaç da değildir. Ciddi olarak ilgi duyan çocuklara öğleden sonraları bir dil kursu vermeyi görüştük, ancak görünen o ki öğrenciler kültürüne ve tanışmaya meraklı olsalar da, sistematik olarak öğrenmek istedikleri dilin hangisi olduğuna karar veremiyorlar.
Atölye çalışması ikinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar her Perşembe öğleden önceleri yapılmaktadır. Dördüncü sınıflara atölye çalışmasına tekrar katıldıklarında yeni bir şeyler öğrenmeleri için ileri düzey kursları düzenlenmiştir. Öğretmen tercihimizi ana dil konuşurlarından yana tercih ettiğimizden sunulabilecek dilller ana dil öğretmenlerine bağlıdır. Atölyelerimizde şu sıralar sunduğumuz diller: Arnavutça, Arapça, Boşnakça/Hırvatça/Sırpça, İspanyolca, Portukizce, Çek/Slovak dili, Türkçe ve Macarcadır
Her kurdan sonra dahil olan öğretmenlerle düzenlenen toplantıda sorular veya yeni fikiler görüşülür. Karma bir çalışma ekibi buna paralel olarak yeni başlayacakların yararına atölye planı geliştirir.
Link:
2. Sunnadal Okulu, Karlskrona; Rizah Shequiri: Sunnadal Okulu ve İsveç/Karlskrona Denizcilik Müzesinin “Dilim Olmadan Asla” Projesi
Sunnadal Okulunun kreşten 9.Sınıfa kadar yaklaşık 400 öğrencisi mevcut; büyük bölümü İsveçce’yi ana dil olarak konuşmamaktadır.
Link: https://www.karlskrona.se/sv/Grundskolor/Sunnadalskolan
Rizah Sheqiri Kosovo/Kosova’lı, 1995’den beri Karlskrona’da Arnavutça ADE öğretmeni olarak çalışmaktadır.
“Dilim Olmadan Asla” Projesi, (ana dil eğitimi ders planında sabit yeri olan) Sunnadal Okulu ile İsveç/Karlskrona Denizcilik Müzesinin başarılı bir işbirliği projesidir. Projenin hedefi ana dillerin statüsünü okul dışında farklı çalışmalarla yükseltmektir.
İlk önce farklı dillerde müze ziyareti için “Küçük Turist Rehberi” yetiştirmeyi hedefledik. Böylelikle dilsel ve kültürel köprüler kurulmalı, Karlskrona’nın kültürü ve tarihi diğer kültürden insanlara kendi dillerinde (belki de önce kendi öğrencilerimizin aile fertlerine) aktarılmalıydı.
Bu taslağı herşeyden önce, projeye dahil olan ve sonrasında ADE’nin müze pedagoglarıyla çalışmasını öneren ADE öğretmenleri geliştirdi. ADE öğretmenleri aynı zamanda okul, müze ve aile birliği üçgeninin önemli bağlantı aracıdır. Bu taleplerin hakkını vermek için önce kendilerini müze rehberliği eğitiminden geçtiler ve müze rehberi olarak çalışacak olan öğrencilere farklı dillerde kılavuz broşür bastırdılar.
Bu projede ilginç olan köken dilin kullanımını okul dışı gerçek bir bağlam ve kentin önemli kültürel kurumuyla ilişkilendirmesi. Proje tabiki (okulun resmi ders planına dahil olan) ADE’nin yerine geçmez; daha çok tamamlar ve değerini artırır.
Bu ara Arnavut topluluğundan 20 öğrenci eğitimli “Küçük Müze Rehberi” olmuştur. Bunlardan dördü ayrıca müze prospektüsünün Arnavutça redaksiyonunda çalışmıştır. Bu prospektüsün içerik, resimlendirme ve tasarımı diğer gruptan öğrenci ve İsveç meslektaşlarla birlikte çalışılmıştır.
Proje, müze pedagogları, ADE ve İsveçli öğretmenler tarafından oldukça olumlu olarak değerlendirilmiştir. Bir ADE öğretmeninin de dediği gibi okul, ebeveyn, kent, kültürel kurum ve içerikleri arasında ağ kurulmasının iyileştirilmesi ve böylece de uyuma katkısı olmuştur.
3. Urs Loppacher, Nexhat Maloku: Bir Öncülük Projesi: “Kuş Kanatlarının Hareketidir Yaşam …” adlı Toplu Şiirler
Urs Loppacher 1975–1998 yılları arasında Zürih 5. kent bölgesinin orta kademe 1’de, yüksek oranda göçmen ailelerden gelen öğrencili sınıflarda ders vermiştir.
Nexhat Maloku Gjilan’dan (Kosovo/Kosova) gelmekte, 1991’den beri Zürih’te yaşamakta ve 1992’den beri Arnavutça ADE öğretmeni olarak çalışmaktadır.
Burada anlatılan “Kuş Kanatlarının Hareketidir Yaşam … on dilde öğrenci şiirleri” projesi İsviçre’deki köken dilde ders ile örgün dersler arası işbirliğinin öncü projesidir. 1990’lı yıllarda yürütülen mutlu bir okul projesi zamanından kalma; kültürel ve dilsel olarak oldukça heterojen Limmat A okulunda köken dilde dersin birkaç yıllığına örgün derslerin sabit parçasıyken (bkz. internette bilimsel değerlendirmesine “Integrierter Fachbereich – Kurse in heimatlicher Sprache und Kultur im Oberstufenschulhaus Limmat A” = “Dahil edilmiş uzmanlık alanı – Limmat A üst kademe okulunda köken dilinde ve kültüründe kurslar”).
O yıllarda tüm üst kademe öğrencileri köken dilde ADE derslerine devam etmek zorundaydı. İsviçre’li öğrenciler İsviçre kursuna gidiyorlardı; kendi ADE’si olmayan küçük gruplar için uluslararası bir kurs yaratılıyordu.
Her öğretim yılı, Örgün Sınıf-Öğretmenleriyle ADE öğretmenlerinin sıkı çalışmasıyla en az bir kültürler arası proje düzenlenirdi. Bu proje sonra ebeveynlere, tüm öğretim elemanlarına ve ara sıra da ilgilenen kamuoyuna sunulurdu.
1996/1997 öğretim yılı projenin konusu “Şiir yazmak”’tı. Öğrenciler önce ana dillerinde şiir yazıyor, akabinde öğretmenlerin yardımıyla Almanca’ya çevriliyordu.
“Şiir Projesi” çerçevesinde öğrencilerin ilk dildeki yeterlikleri çeşitli şekliyle uygulanmış oluyordu: Şiir okumak, şiir hakkında konuşmak, şiir yazmak. Ama öğrenciler herşeyden önce kendi anadillerinde dugyularını nasıl farklı şekillerde ifade edebileceklerini (gördüler), yeni kelimeler öğrenip anadillerinin önemli ve değerli bir kaynak olduğunu gördüler.
Şiirler motive edici bitirme noktası olarak toplanmış ve birkaç sponsor yardımıyla güzel tasarlanmış yayın olarak gerçek bir yayınevi tarafından yayımlanmıştır. “Kuş Kanatlarının Hareketidir Yaşam …” on dilde şiiri kapsamakta: Arnavutça, Arapça, Bosna dili, Almanca, İtalyanca, Portekizce, İsviçre Almancası, Sırpça, İspanyolca, Türkçe, Viyetnam dili; her biri Almanca çevirisiyle. Öğretim yılı sonunda birçok ebeveyn, öğretim elemanı ve diğer ilgili çevrelerle bir edebiyat gecesi düzenlenmişti. Bu arada kitapçığın 3. baskısı çıkmıştır (Verlag Pestalozzianum, Zürich; ISBN 3-03755-044-9).
Proje, örgün sınıf öğretmenleriyle ADE öğretmenleri arasında kurulacak bir işbirliğinin ne denli değerli çalışmaları ortaya çıkarılabileceğinin örneğidir. Kitapçıkta sadece dolaylı olarak ifade bulan, tüm bu olağanüstü güzel projede çalışmayı belirleyenin büyük sevinç, muazzam çaba ve iyi bir hava yaratmaktır.