Basil Schader (14 A.1 ve A.3); Nuhi Gashi (A.2); Elisabeth Furch ve Elfie Fleck (A.4)
1. Giriş
ADE öğretmenleri köken ülkelerindeki çoğu zaman önceki eğitiminden alışkın olmadıkları bir ortamda çalışıyorlar. Böyle olunca eğitim görme gerekliliği ön planda olması tartışılmaz; bununla ilgili uygulama bölümündeki (14 B) okuyacağınız ifadeleri inceleyiniz. Burada söz konusu içerikler, göç ülkedeki çalışma ve kalış süresine göre değişir. Çalışmanın başında ADE’nin ve içersinde yer aldığı yerel eğitim sisteminin karakteristik özellikleri tabiki ön plandadır. Daha sonra belki meslektaşlarla derin metodik-didaktik bilgilerin ve resmi eğtimle ilgili işbirliği olanaklarının edinilmesi için olası derin metodik-didaktik tartışmalar söz konusu olabilir. ADE öğretmenlerine, yerel öğretim elemanlarıyla iş konumu gereği eşitlenecekleri bir ek sertifika edindirecek eğitim gereksinimlerine geçici bir taçlandırma kazandırabilir.
(Eğitimcinin) Eğitim seminer önerileri en az iki tarafın dahil olmasıyla yapılır (bkz. Bölüm 1 ve Calderon, Fibbi, Truong, 2013, S. 90):
- a) Köken Ülke Kurumlarınca
(Konsolosluklar, Eğitim Bakanlıkları, ebeveyn ve öğretmen dernekleri vs.)
Örnekler: Kosova ve Arnavutluk Eğitim Bakanlığının birlikte organzie ettiği tüm Avrupa’dan Arnavutça ADE öğretmenlerinin yıllık yaz seminerleri (bak aşağıda); İsviçre’deki Arnavut öğretmen ve ebeveyn derneğinin ADE’nin yeni ders materyalleriyle ilgili eğitim seminerleri. - b) Göç Ülke Kurumlarınca
Eğitim Müdürlükleri gibi resmi kurumlar, Eğitim Fakülteleri, Üniversiteler; dil okulları, yüksekokullar gibi özel kurumlar vs.).
Örnekler: Kantonların eğitim sistemine giriş kursları, bazı İsviçre kantonunun sunduğu gibi; çeşitli Eğitim Fakültesi ve Üniversitelerin ADE odaklı eğitim seminerleri; ADE öğretmenlerine de açık resmi yerel eğitimci seminerleri; “Anadil Eğitimi: Göç Bağlamında İlk Dillerin Eğitimi” Avusturya kursu (bkz. aşağıda); çeşitli özel dil ve uyum kursları.
Köken ülkenin sunduğu seminerlere karşın göç ülke seminerleri için ülkenin dilini iyi bilmek şarttır. Bu da kimi ADE öğretmeni için seminere katılımını oldukça zora sokar. Zürih’te esas dil kurslarına devam sonrası okula yönelik içerik eğitimine paralel olarak Almanca bilgisinin edinildiği bir model kendini kanıtlamıştır.
Eğitim seminerlerinin boyutu – özellikle ADE öğretmenler için spesifik kurslar söz konusu olduğunda – ülkeden ülkeye (hatta eyaletten eyalete ve kantondan kantona) değişiklik göstermektedir; bkz. Bölüm 14 B. Hamburg’ta ADE öğretmenleri için geniş bir seçenek sunulur ve eğitim seminerine yılda 30 saat devam zorunluluğu varken (bkz. Bölüm 1 A.4), başka bir yerde (örneğin bazı İsviçre kantonunda) hiçbir şey yok. Bu konuyla ilgili zengin yelpazeden aşağıda iki örnek seçiyoruz: Mesleğe giriş için temel destek olarak zorunlu “Zürih Okul Sistemine Giriş” adlı modül (bkz. Bölüm 14 A.3) ve geniş kapsamlı, bilimsel destekli sertifika kurs örneği olarak “Göç Bağlamında İlk Dillerin Eğitimi” Avusturya kursu (14 A.4). Başka örnek olarak köken ülke tarafında organize edilen Arnavut ADE öğretmenlerinin 10. yaz semineri programını koyuyoruz (14 A.2).
2. Köken Ülke Tarafından Sunulan Eğitim Semineri: ADE Öğretmenleri İçin 10. Yaz Semineri Programı, Berat/AL, 29.07.–1.08.2014
Önsöz:
Kosova ve Arnavutluk Eğitim Bakanlıkları tüm Avrupa’daki Aranvutça ADE öğretmenlerine on yıldan beri üç/ dört günlük eğitim seminerleri düzenlemektedir. Seminerler karşılıklı olarak Kosova, Arnavutluk ve Makedonya ve Monte Negro’nun Arnavutça konuşulan bölgelerinde düzenlenmekte; ortalama olarak 130–150 arası ADE öğretmeni katılmaktadır. Katılım, konakla- ma ve beslenme finanse edilmektedir. Bu seminerlerin özelliği, sunum ve workshopların vs. Arnavutça konuşulan dil bölgesinin bilim adamları (örneğin Tirana veya Priştina Üniversitesin- den uzmanlar) ve tüm Avrupa’ya ders veren Arnavutça ADE öğretmenleri tarafından eşit olarak yönetilmesidir.
Seminerler uzmanlık alanında ilerlemenin ve sınırlar ötesi değerli bilgi alış verişinin yanı sıra önemli toplumsal ve bütünleştirici işlev de görmektedir.
Berat (Arnavutluk)’ta Dört Günlük Seminer Programı:
| 1. Gün 29 Temmuz 2014 (Berat Üniversitesi) |
| 14–17 |
|
Seminerin: Berat’tan Öğrencilerin açılışı gösterileri Selamlama:
|
| 17–21 |
|
Özet: Input: Arnavutça ADE ve güncel gelişim perspektifi Ara: Görüşme ve açık tartışma Akabinde: Birlikte gece yemeği ve kültürel gösteri (kitap sunumları vs.) |
| 2. Gün 30 Temmuz 2014 (Berat Üniversitesi kurul salonu) |
| 09–13 |
Sunumlar ve Video-Input::
|
| 13–17 – Öğle Yemeği; dinlenme |
| 17–22 |
Sosyal ve kültürel Aktiviteler:
|
| 3. Gün 31 Temmuz 2014 (Berat Üniversitesi kurul salonu ve diğer salonlar) |
| 09–11 |
Sunumlar ve Video-Input:
|
| 11–12.30 |
Seçimlik Workshoplar:
|
| 12.30–15 – Öğle Yemeği ve dinlenme |
| 15–22 |
Sosyal ve kültürel:
|
| 4. Gün 1 Ağustos 2014 (Berat Üniversitesi kurul salonu) |
| 9–11 |
Sunumlar:
|
| 11–12 |
Seçimlik Workshoplar:
|
| 12–15 |
|
10. Seminerin resmi kapanışı: Katılım belgelerinin dağıtımı Akabinde: Birlikte öğle yemeği ve eve dönüş |
3. Zürih Eğitim Fakültesinin “Zürih Eğitim Sistemine Giriş” Modülü*)
Önsöz:
Toplam 42 dersten oluşan bu çok bölümlü modüle devam (tamamlanmış öğretmenlik eğitimini veya eşdeğerde bir yeterliği ve orta derecede Almanca bilgisini belgelemenin yannı sıra) Zürih kantonunda ADE öğretmeni olarak kabul edilebilmenin zorunlu koşullarından biridir. Henüz yeterli düzeyde Almanca bilgisine (B1 düzeyi) sahip olmayanlar, buna ilişkin Zürih Eğitim Fakültesinin hazırlık modülüne devam edebilir.
| Pazartesi, 05 Ocak 2015 |
| 08.30–12 |
Giriş:
Zürih kantonu eğitim sistemine
|
| Öğle arası |
| 13.30–17 |
| Zürih kantonu eğitim sistemine giriş: II
Görev 1:
|
| Salı 06 Ocak 2015 |
| 08.30–12 |
|
Özel pedagojik desteğe ihtiyacı olan öğrencilere destek programları Okulla ilgili kurumlar |
| Öğle arası |
| 13.30–17 |
HSKÇerçeve Ders Planına giriş
Ana, ikinci ve yabancı dil:
Görev 2:
|
*) (Eğitici Eğitimi)
| Çarşamba 04 Mart 2015 |
| 08.30–12 |
| Göç bağlamında HSK dersi (HSK= İsviçre’nin ADE kısalt.)
QUIMS Programı:
|
| Mittagspause |
| 13.30–17 |
| Dersin Planlanması Derste Çokdillilik Projeleri
Görev 3:
|
| Perşembe 05 Mart 2015 |
| 08.30–12 |
Görev 1‘e ilişkin: fikir alışverişi ve değerlendirme
Okul müdiresinin günlük okul yaşantısına bakış (İdil Çalış) |
| Öğle arası |
| 13.30–17 |
|
ADE öğretmeninin dersine bakış (Jun-Hi) ADE dersinde ders materyalleri
|
| Perşembe 21 Mayıs 2015 |
| 08.30–12 |
Görev 3‘e ilişkin: fikir alışverişi ve değerlendirme
|
| Öğle arası |
| 13.30–17 |
Not vermeye giriş ve ADE dersinde değerlendirme
|
| Cuma 22 Mayıs 2015 |
| 08.30–12 |
| Görev 2‘ye ilişkin: fikir alışverişi ve değerlendirme
Örgün Sınıf Öğretmeninin dersine bakış |
| Öğle arası |
| 13.30–17 |
|
Esas temel noktalarını özetleme ve açık soruları cevaplama Değerlendirme |
4. Viyena Eğitim Fakültesinin “Ana Dil Dersi: Göç Ortamında İlk Dillerin Öğretimi” Bölümü
4.1 Avusturya’da Ana Dil Dersi: Birkaç Ek Bilgi
Ana dil dersi, 1992’den beri Avusturya’nın örgün eğitiminin bir parçasıdır. Sayısız diğer Avrupa devletlerinden farklı – örneğin İsviçre – Avusturya’daki bu ders köken ülkeler arası iki taraflı bir anlaşmaya dahil değil ve göç derneklerine de yetki verilmemektedir.
Avusturya, öğrencilerin ilk dillerinde okul tarafından destekleme sorumluluğunu üstlenmekle açıkça yön tayin etmektedir. Mesajın anlamı: Yaşam dünyasına ilişkin çok dillilik olgusunu kabul etmek eğitim politikasına ait bir taleptir. Öğrenenlerin dillerinin okulda yeri var ve özgürce gelişebilmeliler.
Ana dil öğretmenleri – diğer öğretim elemanları gibi – Avusturya eğitim müdürlükleri tarafından işe alınır, maaşları ödenir ve Avusturya denetim organlarınca kalite kontrolden geçerler. Okul kitapları ve diğer ders materyalleri ücretsiz sunulur.
-
- Hedef Grubu
Aile birliğinde Almanca’dan başka bir dil kullanan tüm öğrenciler – daha doğrusu iki dilli yetişen çocuklar – uyruk, doğduğu ülke, Almanca yeterliği ve Avusturya’da okula devam süresine bakmaksızın ana dil dersine devam eder. Bu programdan son yıllarda aileden iki dilli olan çocuklar faydalanmaktadır.
-
-
- Ana Dil Dersleri İçin Ders Planları
-
Hali hazırda herhangi bir dile bağlı olmayan üç dersplanı mevcut, tüm dillere uygulanabilen bu ders planlarının avantajı, yeni bir dile giriş yaparkan kullanıma hazır olması:
- Alt Kademe (1.– 4. sınıfa kadar)
- Orta Kademe (5.– 8. sınıfa kadar) ve Politeknik Okullar
- Nitelikli Genel Eğitimli Liselerin Üst Kademesi (9.– 12. sınıfa kadar)
Meslek eğitimi veren orta ve üst kademe okullarda ana dil kurslarının yapılması okulun özerkliği çerçevesinde mümkün olsa da uygulanmamaktadır. Ancak ilgili öğrenciler, boş yer varsa, bir AHS kursuna devam etme hakkına sahiptir (AHS = allgmeinbildende höhere Schule: nitelikli genel eğitimli liseler).
-
-
-
- Okul Kanununa bağlı Temeller ve Organizasyon Çerçevesi
-
-
Dersler ilk kademede seçimlik ders (notsuz isteğe bağlı katılım), orta kademe I’den itibaren de seçimlik ders (notlu isteğe bağlı katılım) olarak sunulmaktadar.
Ana dil eğitimi artı olarak kurs şeklinde (mesela sondersten sonra, daha doğrusu öğleden sonra) veya dahili olarak Team-Teaching (= ekip ders) şeklinde sunulabilir. Bu, ana dil öğretmeninin sınıf öğretmeni ya da alan öğretmeniyle beraber ders vermesi ve dersin konusunu söz konusu öğrencilerin dilinde işlemesi demektir.
Kurs biçimi için belli bir katılımcı sayısına ihtiyaç vardır ve sınıf, okul kademesi, okul ve okul türününden de ötesinde gruplar oluşturulabilir; bu da özellikle pek yaygın olmayan dillerin yararınadır.
-
-
-
-
- Öğretmenler
-
-
-
Ana dil eğitimi derslerine tahsis edilen öğretmenlerinin çoğu eğitimini köken ülkesinde tamamlamış, edindikleri yeterlikler ise birbirinden oldukça farklıdır. Bazısı orta kademe I alanını okumuş, ama ilkokulda ders veriyor, başkaları matematik/fen mezunu, ancak dil eğitimi görmemiş, daha başkalarıysa (Avusturya veya yurtdışında) diplomalı tercüman, çevirmen, dilbilimci ya da sosyal danışman. Çoğu öğretmen, Avusturya’daki bir Eğitim Fakültesinden mezun olmadığı için, özel anlaşmaya tabidir; bu da iş ve maaş hukuku açısından daha alt derecede olmalarına sebeptir.
4.2 Bölümün Kuruluş Hikayesi
“Language Education Policy Profile” cercevesinde Avusturya’ya ana dil oğretmenlerinin “uygun dilbilim ve didaktik alan eğitiminin” olması Avrupa Konseyi uzmanlarınca önerildi (bkz. ukk & BM.W_F, 2008, S. 102).
Viyena Eğitim Fakültesi 2011 yılında bu tavsiye dikkate alarak Eğitim Bakanlığı tarafından ana dil öğretmenlerinin mesleki gelişimin için bir ders öğretim planı geliştirmekle görevlendirildi.
Bu bölümün, hedef grubuna uygunluğunu ve niteliğini başından itibaren garantilemek amacıyla tüm çalışan anadil öğretmenelerine online anket gönderilerek var olan yeterlikleri, varsa mesleki açıkları ve de hedef grubunun seminerden ağırlıklı olarak beklediği konular istendi. Anketin oluşturulması ve değerlendirilmesiyle 2011 yılında Viyena Üniversitesinden Prof. Dr. Brigitta Busch görevlendirildi. Gönderilen kişilerden %60’dan fazlası ankete katılmış, buradan elde edilen anket sonuçları ders öğretim planının nihai hazırlanmasında yön göstermiştir.
Aynı zamanda Eğitim Bakanlığı, özel sözleşmeye tabi öğretmenlerinin durumunu düzeltmek amacıyla Başbakanlık (BKA) ve Maliye Bakanlığıyla (BMF) görüşmelere başlamış. Bu görüşmelerin sonucunda 2012’de açıklanan özel sözleşme kanunu, birçok ilgili ve (gelecekteki) bölümün mezunu için daha iyi derecendirilmeyi de beraberinde getirdi.
4.3 Bölüme İlişkin:
2012/13 Eğitim Öğretim yılında ders planının temelinde Viyena Eğitim Fakültesinde “Ana Dil Dersi: Göç Bağlamında İlk Dillerin Öğretimi” bölümü kurulmuştur. Bu dal 30 EC ile değerlendirilmektedir (= Avrupa Kredi Transfer Sistemine /ECTS göre European Credits’in verilmesi). Bu ikinci dal mesleğin yanı sıra okunacağı düşünülerek oluşturulduğu için %50 devam ve %50 de kendi kendine eğitim payıyla haftalık bloklar halinde toplam 6 modülden oluşmaktadır. Bu bölümün tamamı 4 sömstrede bitirilebilir.
Aşağıdaki metin Viyena Eğitim Fakültesinin 2012 yılında üniversite komisyonuna verilen başvuru belgesinin bir özeti olarak alınmıştır (bkz. Furch/Fleck 2012):
-
- Eğitimin Amacı
Bu bölüm tüm Avusturya’da istihdam edilen ana dil öğretmenlerinin yeterliğininin iyileştirilmesine hizmet etmektedir. Burada esas olan, katılanların çeşitli bilimsel kuram, yöntem ve ders öğretim görüşleri göz önünde bulundurularak güncel eğitim durumu çerçevesinde dilbilim, yöntem ve didaktik alanlarında uzmanlaşmalarıdır.
Aynı şekilde toplumdaki gelişmelerin karşısında duyulan sorumluluğun bu modülde büyük bir yeri olacaktır; Avusturya’da insanların bir arada yaşamında olağan değişikliklerle karşı karşıya kalmaları, mezunların çağdaş bir biçimde uzmanlaşmasını sağlayacaktır.
Bu bölüm, tüm Avusturya okullarında çalışan öğretmenleri hedeflemektedir. Bir sonraki adımda da (Eğitim Fakültesi veya Üniversitenin) öğretmenlik bölümünü bitirdikten sonra belli dil(ler)de ana dil öğretmeni olarak istihdam edilmeyi arzulayan mesleğe yeni başlayan çok dilli katılmıcılar düşünülmektedir.
-
- Okul Gelişimine Katkısı
Bu bölümle eğitimine devam etmiş öğretim elemanları, çok dilli öğrenci ve ebeveynlerin ağırlıklı olarak bulunduğu farklı farklı yerlerde okulların gelişimine dahil olması önemli bir rol oynayacak, süreklilik arz edecek bu öz değerlendirmeler bilimsel ve mesleki alana ilişkin araştırma ile sağlanacaktır.
Katılanlar bu bölümü bitirdikten sonra, açıkça görünen şans eşitsizliğine karşı çıkabilmeyi alan ve bilimsel temelli öğrenmiş, sosyal şans eşitliğini ve şans adaletini sağlamak adına büyük bir donanıma sahip olacaktır.
-
- Bölümün İçeriğine İlişkin
Bölümün katılanlarını yeterli kıldığı noktalar
- ilk dili Almanca’dan başka olan çok dilli öğrencilerin genel durumunu belirlemeye;
- ana dil öğretmeni olarak öğrencilere ailede ve günlük yaşamda kullandıkları bu dil(ler)den birinde (veya ikisinde) ders vermeye;
- okul ve okul dışı alanda, ilk dilleri Almanca’dan başka olan öğrencilere danışmanlık yapmaye;
- ilk dilleri Almanca’dan başka olan çok dilli öğrencilerle başetme konusunda öğretmenlere danışmanlık yapmaya;
- ana dil dersi öğretmenliğini sorgulamaya;
- danışmanlığı yapılan öğrencilerin belirli dilsel ve kültürel çevrelerini sorgulamada gerçekçi özdeğerlendirmeyi desteklemeye;
- ebeveyn, öğretmen, söz konusu öğrenciler ve ilgili okul dışı kurumlarla spesifik dil ve öğrenme sorunları hakkında diyalog kurmaya.
- Modüller Hakkında
M1:
Konuya Giriş
M2:
Dil edinim araştırmaları, toplumdilbilim ve göç araştırmalarından temel bilgiler
M3:
Dil öğretimi – Yeterli bir ilk dil eğitiminin yolları
M4:
Çok dilli ve çok kültürlü çevrelerde iletişim
M5:
Çok dillilik konusuna özellikle önem vererek yenilikçi pedagojik taslaklar
M6:
Okul gerçeğiyle yüzleşmek
Bu bölümün tüm taslağına ilgili ilişkin ayrıntılı bilgi ve öneriler Viyena Eğitim Fakültesinin web sayfasında mevcuttur:
http://www.phwien.ac.at/index.php/hochschullehrgaenge-fortbildungsangebot/lehrgaenge
4.4 Sonuçlar ve Geleceğe Bakış
Bu bölümün ilkleri – çoğunluk Boşnakça/Hırvatça/Sırpça ve Türkçe için, ama Arnavutça ve Farsça için de – Avusturya’nın birçok eyaletinden 22 öğretmen başarıyla tamamlamıştır.
Bu programın sorumluları ve katılanlarıyla hedefe yönelik bireysel röportajlar baz alınarak yapılan bilimsel incelemeden içerik, gidişat ve hedeflerle ilgili büyük bir memnuniyet duyulduğu sonucna varılmıştır:
“Bu program, katılanları şu açılardan geliştirmiştir; ‘bilimsel alan dili dayanaklı’ söylem yeterliği, meslek bilinci ve mesleki konumunu farketme, meslektaş dayanışması ve bunun kurumsallaştırılması, farkındalık yetisi ve heterojen grupla başetme, eğitim kurumunu tasarlayanlardan birisi olduğunu fark etmede. Bu örnekler uzmanlık literatüründe profesyonelliğin esas boyutu olarak görülmekte ve program hedeflerinin başarılı uygulamaları bunun kanıtıdır. Öğrenmeye teşvik ettiği gözlenen unsurlar; kurumsallaşmış ortamda birlikte öğrenme, seçilmiş içeriğinin önemi, çalışma ortamı, sunucular, uzman personel ve programın hocaları.” (Moser 2013).
Bu program büyük bir talep sebebiyle Ağustos 2014’den beri ikinciye sunulmaktadır. İlgilenen 70 kişiden sadece 26’sı kabul edildiğinden maddi ve kişisel kaynaklar izin verdiği ölçüde başka programlar amaçlanmaktadır.
Kaynakça
bm:ukk und BM.W_F (Hrsg.) (2008): Language Education Policy Profile: Länderbericht. Sprach- und Sprachunterrichtspolitik in Österreich: Ist-Stand und Schwerpunkte. Wien.
Calderon, Ruth; Rosita Fibbi; Jasmine Truong (2013): Arbeitssituation und Weiterbildungsbedürfnisse von Lehrpersonen für den Unterricht in heimat- licher Sprache und Kultur. Neuchâtel: rc consulta. Link: http://www.rc-consulta.ch/pdf/HSK-Erhebung_d_def.pdf
Fortbildungsangebote des National Resource Centre for Supplementary Education (NRCSE) in London. Link: http://www.supplementaryeducation.org.uk
Furch, Elisabeth; Elfie Fleck (2012): Curriculum Lehr- gang «Muttersprachlicher Unterricht: Erstsprachen unterrichten im Kontext von Migration». Link: http://www.phwien.ac.at/files/Mitteilungsblatt_ VR/ Punkt%204/PH_Wien_LG_Muttersprachlicher_
Unterricht_genehmigt.pdf
Moser, Maria (2013): Endbericht der Begleitforschung zum Lehrgang: «Muttersprachlicher Unterricht: Erstsprachen unterrichten im Kontext von Migration».
vpod Bildungspolitik (2014): Sonderheft Nr. 188/189 «Die Zukunft des Erstsprachunterrichts», Beiträge S. 58 und 61 f.