Süreç:
- Öğretmen, içerikleri farklı biçimde özetleme yollarını açıklar ve örnek olarak kendisi bir özetleme yapar. Özetleme, farklı metinler kullanılarak yapılmalıdır (2–3 farklı zorluk seviyesinde, 2–3 farklı metin türü: mesela bilgi içeren metin, hikâye). Hemen ardından da sınıfta metin değerlendirmesi ve değerlendirmeyi gerekçelendirme üzerinde tartışılır ve bu kanuda alıştırmalar yapılır.
- Bunu izleyen çalışmada ise, öğrencilere yazılı olarak dağıtılan ya da öğrencilerin tahtadan çektiği şu adımlar, öğrenciler tarafından iyice anlaşıldığından emin olduktan sonra uygulamaya geçilir:
- İçerikleri özetleme: Her metne göre farklı biçim kullanılır, mesela çizelge, kronolojik liste/zaman şeridi, rol oyunu, anladığını kendi kelimeleriyle anlatma, grafik tasvir vb. gibi.
- Metinleri Değerlendirme: Okumadan sonra aşağıda sayılan türde sorular cevaplandırılmalı ve tartışılmalıdır: Metin hoşuna gitti mi? Neyi ilginç buldun, senin için yeni olan neydi? Metnin içeriğiyle ilgili olarak sen ne düşünüyorsun? Bu metni kime tavsiye ederdin?
- Herkes ne yapılacağını iyice anladıktan sonra, öğrencilere (yaşa ve seviyeye göre farklı) metinler dağıtılır ve öğrencilerden yukarıdaki iki adıma uygun olarak kendi başlarına bir özet yapmaları ve değerlendirmede bulunarak bunu gerekçelendirmeleri istenir. Bu çalışma bireysel olarak ya da eşli yapılır.
Açıklamalar:
- Bu tür alıştırmalar elbette bir seferden çok ve farklı metinler kullanılarak yapılmalıdır.
- 25–27 sayılı alıştırmalar birbiriyle yakından ilişkilidir ve öğrencilere de bu bağlam içinde sunulmalı ve çalıştırılmalıdır.
- Yukarıda tasvir edilen adımlar, 25 ve 26 sayılı alıştırmadaki adımlar ile birlikte, “Okuma Stratejileri” başlığı altında bir okuma kâğıdında toplanabilir.
- Özetleme konusundaki strateji ve önerileri, “Ana Dil Eğitiminde Öğrenme Stratejilerinin ve Tekniklerinin Öğretilmesi” kitabında (“Ana Dil Eğitimi İçin Didaktik Öneriler” Kitap 5) bulmak mümkündür; bkz. orada Ünite 10 “İyi Özet Çıkarmak”.