Bir konuyla ilgili kelimeleri toplamak ve not etmek, öğrencilerin ve öğretmenin ortak bilgisini bir araya getiren iyi bir yöntemdir. Bu yöntem, tüm yaş gruplarında ve sınıflarda rahatlıkla uygulanabilir. Ayrıca, ana dilin standart kullanımıyla (yazı dili) konuşulan yerel ağız veya lehçe arasındaki farklara dikkat çekerek, ana dilin standart kullanımıyla ilgili farkındalığı arttırabilir. Bir konuyla ilgili sık kullanılan kelime ve kelime grupları, doğru yazım kuralları ile ilgili çalışmalar için de kullanılabilir. Bunun ileri aşaması, benzer dil öğelerinin bir araya getirilmesidir; örneğin, cümle başlangıçları, belirli bir konu bağlamında kullanılan kavramlar veya cümle kalıpları gibi. Bu konuyla ilgili ayrıca Ünite 15’e bkz.
Önemli nokta: Bu çalışma sırasında öğrenci bir kelimeyi okul dilinde biliyor, ancak ana dilinde bilmiyorsa, onu, tabii ki, bildiği dilde söylemekte özgürdür. Böylece, öğretmen kelimenin Türkçe karşılığını diğer öğrencilere sorabilir veya öğrencilerden sözlüğe bakmalarını isteyebilir.
Örnekler:
- Kelimelerin Derlenmesi (“Neler Biliyorum”) (ana okuldan itibaren):
Öğrenciler, ana dillerinde, hayvan, bitki, ev veya konut, okul vs. gibi konularla ilgili bildikleri kelimeleri toplamaya başlarlar. Öğretmen, gerekirse, standart dildeki doğru kelimeyi de söyleyerek, konuyla ilgili başlıca kelimeleri tahtaya yazar. Önemli: Toplanan kelimeler arasında sadece isimler değil, fiiller ve sıfatlar da yer almalıdır.
İleri aşama: a) Kelimelerle tümce veya kısa cümleler oluşturmak ve/veya cümleleri yazmak. b) Derlenen kelimeler arasından en az 5 (veya daha fazla) kelimeyi seçerek, bunların geçtiği bir metin yazmak ve o kelimelerin altını kırmızı kalemle çizmek (bu çalışma, Ünite 4’de yer alan iskelet yapılar veya gözde kelime hikâyelerinin başka bir türüdür). - Bir Görselle İlgili Kelimelerin Derlenmesi (ana okul–9.sınıf):
Öğretmen sınıfa birçok ayrıntının görüldüğü bir resim veya fotoğraf gösterir. Resim, güncel bir konu veya olayla, oyun bahçesinde oynayan çocuklarla veya köken ülkeyle ilgili bir poster olabilir. Üst sınıf öğrencileri için daha spesifik (farklı ve ayrıntılı anlatımı öngören) kelime ve kavramların geçtiği görseller kullanılabilir. Resimde görülen nesneler, yapılan faaliyetler vs. ile ilgili kelimeler sınıf ortamında (veya grup çalışmasında) toplanır ve tahtaya yazılır. Bunun için post-it’ler veya duvar tahtası kullanılır. Seçenek: Her öğrenci resimde gördüklerini kendi başına bir kâğıda yazar, sonra kâğıtlar değiştirilir. Kelimeleri pekiştirmek amacıyla bir yazma görevi verilir. Örnek: Resimde gördüklerini ayrıntılı bir biçimde not et. Resme uygun bir hikâye düşün ve yaz. Resimde görülen bir kişinin yerinde olduğunu düşün ve gördüklerini onun perspektifinden anlat: “Resimde görülen sarı kazaklı kız benim. Meydanda duruyorum. Arkamda…..görülüyor…. ”. - Yazma Görevine Uygun Kelime Kümeleri (1.–9. Sınıflar):
Belirli bir yönerge veya konu başlığına uygun kelime kümeleri oluştururken (“Büyük bir çiftliğim olsaydı”, “Ülkemizin yönetim sistemi” vs.), sınıf ortamında veya grup içinde o konuyla ilgili başlıca kelimeleri (isim, fiil, sıfat), kelime gruplarını ve kalıpları bir araya getirmek ve onları doğru şekilde yazmak önemlidir. Konuyla ilgili kelime ve kelime grupları bu şekilde derlendiğinde, öğrenciler, yazacakları yazı konusunda hem içerik açısından, hem yazım kuralları açısından rahatlarlar. Kelime kümeleri tekli, ikili veya üçlü çalışma ile derlenir, sonra sınıf ortamında karşılaştırılır. Bu çalışma, kümeleme veya zihin haritası tekniğiyle (bkz. Ünite 8) de yapılabilir.