Cümleleri birbiriyle ilişkilendirme ve ayırma alıştırması, öğrencilerin cümle yapısı ve üslup konusundaki dil yetkinliklerini geliştirir. Alıştırmayı birkaç kez pekiştirme amaçlı yapmak yararlıdır. Önemli: “Bağlaç” veya “yan tümce” gibi dil bilgisi terimlerini ve anlamlarını açıklamak gerekmez; burada önemli olan öğrencilerin bunları uygulamalı olarak cümle içinde kullanmalarıdır.
Seçenekler:
Öğretmen, sınıfta üzerinde birkaç kısa cümlenin yazdığı bir sayfa dağıtır. Örnek. “Karnım aç. Yemek yemek istiyorum.”; “Uykum var. Uzun zamandır uyumadım”; “Söz verdi. Benimle sinemaya gidecek.”; “Merak ediyorum. Gerçekten anladın mı?”; “Hızlı koşmak gerekiyor. Yarışta kazanırız.”; “Geç olmuştu. Memlekete vardık.” İlk olarak sınıf ortamında cümleleri birbirine bağlayacak çeşitli kelimeler ve ekler (bağlaçlar) hakkında konuşulur, bunlar bir liste halinde bir araya getirilir. Örnek: ve, veya, ile, -de/-da, -sek/-sak, ama, ancak, fakat, ayrıca, için, çünkü, bu nedenle, sonra, öncesinde, oysa, ne yazık ki, …’den/’dan bu yana, ne var ki, vs. Öğrenciler, listeden bir bağlaç seçer ve kısa cümleleri birleştirerek tek bir cümle oluşturur. Pekiştirme: Öğrenciler, listedeki bağlaçlarla kendi cümlelerini kurar ve kırmızı kalemle bağlacın altını çizer. Veya: Öğrenciler, kısa cümleleri bir kâğıda yazar ve bunları birleştirmek üzere bir arkadaşına verir.
Cümleleri birbirinden ayırma alıştırması: Öğrenciler uzun bir cümleyi iki ayrı cümleye böler. “Ispanaktan midem bulandığı için tek lokma yiyemedim.” → “Ispanak midemi bulandırıyor. Tek lokma yiyemedim.”.