Okulda ve genel olarak hayatta, sık sık, başımıza gelen, karşılaştığımız, duyduğumuz veya okuduğumuz bir olayı başkalarına anlatırız. Bu, televizyonda seyrettiğimiz bir film, gördüğümüz bir rüya veya telefon konuşması sırasında tuttuğumuz bir notun başkasına aktarılması da olabilir. Olayı genel hatlarıyla anlatabilir ya da bir başkasının söylediklerini aynı tarz ve üslupla neredeyse kelime kelime aktarabiliriz. Üslubu geliştirme teknikleri açısından gerçekleşmiş bir olayı anlatmak öğrenci için daha kolay, çünkü konu belli olduğundan, yazı sırasında sadece dil ve üslubu etkili biçimde kullanmaya odaklanabilecektir. Örnekler:
- Ön alıştırma: Okulda ve hayatta hangi durumlarda çeşitli olayları başkalarına anlatırız veya özetleriz ve niye anlatırız? Bununla ilgili örnekler sınıf ortamında değerlendirilir. Öğrenciler, bu tür konuşmaların gündelik hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olduğunu farkına varırlar (örneğin, fıkralar ve söylentiler de bunun bir parçası). Sonra, öğrencilerin son birkaç gün içinde başkalarına anlattıkları veya özetledikleri olaylarla ilgili örnekler liste veya katalog halinde toplanır (kim, kime ne anlattı?).
- Öğretmen kısa veya orta uzunlukta bir hikâyeyi 2–3 kez okur. Öğrenciler, hikâyeyi olabildiğince aynı şekilde tekrar kaleme alırlar, ancak yazarken 1–2 konuyu bilerek ‘hatalı’ aktarırlar. Sonra öğrenciler hikâyeleri birbirlerine okurlar. ‘Hatalı’ yerleri bulabilecek misiniz? (bkz. Ünite 7.4)
- Hikâye, bir başkasının yerine geçerek (perspektif değişikliği ile) yeniden anlatılır: Bir hikâye, masal, efsane veya ana dilde yazılmış edebi metinden bir bölüm okunur. Öğrenci, hikâyeyi olduğu gibi anlatmak yerine, kendini hikâyedeki bir karakterin yerine koyar ve olayı onun gözünden anlatır (örneğin “Kırmızı Başlıklı Kız” masalında kurt olur).
- Aynı hikâyeyi farklı metin türlerinde aktarmak mümkündür; bkz. Ünite 17.4.
- Evde olmayan birisi için telefon geldiğinde, onunla ilgili kısa not tutmak da bir tür özet anlatım. Bunu sınıf ortamında canlandırarak alıştırma şeklinde yapmak mümkündür: Öğretmen, bir öğrenciyle telefonda görüşüyormuş gibi yapar ve öğrenciye yapması gereken bir sürü işi ve onunla ilgili bilgileri sıralar; öğrenci bununla ilgili kısa notlar tutmaya çalışır.
- Bir olayı yeniden anlatmak veya özetlemek konusunun bir alt başlığı olarak öğrencilerin sınav öncesi hazırlık için tuttukları notlar ve özetler de ele alınabilir. Önemli olan yine konunun ilk önce sınıf ortamında sözlü olarak ele alınması ve sonra örneklerle pekiştirilmesidir. Örnek: Derste işlenen son konuyla ilgili önemli ders notları özetlenir, sonra notlar paylaşılarak üzerinde değerlendirme yapılır. Seçenek: Öğretmen bir konu hakkında sunum yapar veya ders konusuyla ilgili bir film gösterir. Öğrenciler sunum veya filmle ilgili başlıca konuları 5–10 maddede özetler.