Cümle yapısının ve farklı üslup türlerinin öğrenilmesi ve geliştirilmesine ilişkin önemli örnekler Ünite 17’de Üslup Geliştirme Teknikleri başlığı altında verildi. Aşağıdaki etkinlikler, özellikle yaşı küçük öğrencilerin (1.– 2. sınıflar) ana dildeki cümle yapısını daha iyi kavramalarına yardımcı olacak niteliktedir (bu etkinlikle ilgili materyali öğretmen veya yaşı daha büyük öğrenciler hazırlar)
- Öğretmen kâğıt şeritlere basit cümleler yazar ve sonra bunları kelime veya kelime gruplarına göre keser. Bir cümleye ait olan kelime setleri bir ataşla tutturulur, yanına bir de boş kart veya küçük kâğıt eklenir (–mı/-mi/-mu/-mü soru ekleri için; yaşı küçük öğrencilerde öğretmen soru ekini yazıp ekleyebilir). Her öğrenciye veya ikili gruba bir veya birden çok cümle seti verilir. Öğrenciler, cümle setindeki kartları kullanarak anlamlı cümleler kurar ve bunları bir kâğıda yazar. Örnek:
Bazen birden çok seçenek söz konusu olabilir. Bunları yazmak yararlıdır (dil yetkinliğini geliştirir) Örnek:
- Her öğrenciye (tekli veya ikili çalışma) 3 ayrı liste verilir: 1) 10–12 isim (özne), 2) 10–12 fiil, 3) 10–12 dolaysız tümleç (belirtisiz nesne ve/veya yer veya zaman belirten nesne):
Tuvalet kâğıdı rulolarını kullanarak yapılan “cümle bilgisayarı” için (bkz. sonraki sayfa) A4 sayfayı örnekteki gibi kesin.
Öğrenciler, listedeki kelime ve kelime gruplarını eşleştirerek olabilecek tüm anlamlı cümleleri bulmaya çalışırlar ve bunları bir kâğıda yazarlar. Seçenek: Listeler yan yana boş tuvalet kâğıdı veya kâğıt havlu rulosu üzerine sarılır ve şeffaf bantla tutturulur. Listeleri kaydırarak “cümle bilgisa- yarı” ile anlamlı ve anlamsız cümleler üretmek mümkündür.
- Üst sınıf öğrenciler için yukarıdaki alıştırmayı daha fazla tümleç veya kelime grupları ekleyerek geliştirmek mümkündür (örneğin dolaylı tümleçler).