Süreç:
- Bir hikâyenin, bir makalenin ya da bütün bir kitabın okunmasından sonra sınıf ikişerli gruplara ayrılır. Gruplardan, öteki öğrenciler için metnin içeriğini ve can alıcı mesajlarını anlamayla ilgili sorular hazırlaması istenir. Sorularını şu üç kategoriye göre hazırlamalıdırlar:
- Metne bakarak cevaplanabilecek sorular. Bu soruların cevapları metinde yazılıdır. Çoğunlukla bunları açık bir biçimde (mesela “evet” ya da “hayır” diye ya da ayrıntılı bir veri ile) cevaplamak mümkündür.
- Anlama ile ilgili sorular. Bu soruları cevaplamak ise, ancak içerik üzerinde daha dikkatli düşünüldüğünde mümkündür. Birazcık “satır aralarını” okuyabilmek gerekir. Bu soruların her zaman tek bir belirgin cevabı yoktur. (Örnek: Falan kişi kendini nasıl hissediyor? Filan kişi niçin o şekilde davranmıştır? .. gibi).
- Üzerinde derinlemesine düşünmek gereken sorular. Bu kategoriye, içeriğin ötesine geçen sorular girer. Burada “doğru” çözüm neredeyse yoktur, cevaplar hakkında ortaklaşa tartışmak gerekir. (Örnek: Hikâyenin bitiş şekli ne gibi sonuçlar doğurur? Bu çatışma başka nasıl çözülebilirdi? .. gibi).
- Soruları hazırladıktan sonra öğrenciler bunları bir kâğıda yazarak öğretmene teslim eder. Öğretmen, bu soruları cevaplamaları için öteki ikili gruplara verebilir ya da sorular sınıfta ortaklaşa tartışılır.
- Farklı soru tipleri arasındaki farklar hakkında baştan etraflıca konuşmak ve bunları örneklerle kavratmak gerekir. Özellikle metin üzerinde düşünmek ve metni anlamakla ilgili sorular, mutlaka sınıfta ortaklaşa tartışılmalıdır, zira bunların genellikle tek bir net cevabı yoktur.
Açıklamalar:
- Ana dil eğitimi derslerindeki yaş grupları son derece heterojen olduğu için bu alıştırmayı üç farklı zorluk seviyesinde metin üzerinden yapmak yararlı olur. Bu üç metinde de konunun aynı ya da benzer olması (mesela Anavatanımızdan Masallar, Göç Şartlarında Yaşam, Irkçılık, Coğrafya .. gibi) güzel olur (fakat zorunlu değildir).
- Okuma becerisi düşük olan öğrencilerle çalışılırken soruları iki tip ile sınırlamak da mümkündür (metinde cevabı aranabilecek olan sorular ve anlama soruları).