Birbirinden çok farklı metin türlerinde ilgi çekici ve esprili üslup alıştırma- ları yapmak mümkündür. Ancak bu etkinlikler için öğrencilerin ana dilde belirli bir dil yetkinliğine erişmiş olmaları beklenir. Ana dilde farklı metin türlerinde kullanılan farklı ifade biçimlerine ve üsluplara, az da olsa, aşina olmaları gerekir. Bu yetkinliğin gelişmediği öğrencilere bu hususlarla ilgili ek bilgi ve ipuçları verilir. Şiir, bilgi içerikli metin, masal, kısa mesaj (sms), çizgi roman vs. gibi farklı metin türleri için yine aynı yöntem izlenir.
Farklı Hedef Kitlelere Göre Yazılan Yazılar, Seçenekler:
- Kısa bir metin farklı hedef kitlelerine göre yazılabilir: Örnek: Yeni yıl he- diyesi olarak köken ülkenizdeki bir arkadaşınız, büyükanne veya büyükbabanız veya ülkenizin büyükelçisi size bir kitap hediye etmiştir. Bu kişilerden her birine bir teşekkür mektubu yazmak istiyorsunuz. Yazdığınız kişiye göre uygun hitap biçimini ve üslubu seçin. (Arkadaşça yazılan bir mektup ile resmi bir mektup arasındaki farklara dikkat edin).
- 5 tane trafik işareti seçin (Örnek: Dur işareti, yol ver, yaya geçidi, girişi olmayan yol, vs. ). İşaretlerin ne anlama geldiklerini yazın. (Örnek: “Burada durmak gerekiyor”, “Burada diğer yönden gelene yol vermek gerekiyor.” vs.). Bu ifadeleri resmi biçimde, rica ederek veya sokak dilinde ifade edin: (“Beyefendi, burada durabilir misiniz? Teşekkür ederim!” veya “Size zahmet olacak, bir dakika durabilir misiniz?” veya “Abi ya, dursana!”. Yerel ağız veya sokak dili kullanmak serbest. Bununla ilgili esprili büyük boy bir poster hazırlayın.
- Kısa bir gazete makalesini, bir şiiri veya başka bir kısa metni alın. Üçlü veya dörtlü gruplarda çalışarak metni yeniden yazarken kimin hangi üslupla yazacağını kararlaştırın. (Örnek: nezaket dili, çizgi roman dili, yerel ağız veya lehçeyle, abartılı dil veya sokak dilinde). Farklı üslup veya tarzda yazılmış metinleri birbirinize okuyun ve karşılaştırın.
Farklı Metin Türlerine Göre Yazılan Yazılar, Seçenekler:
- Kısa bir metin (örneğin, gazeteden bir yazı) seçin. Elinizdeki metni başka hangi metin türlerine dönüştürebileceğinizi sınıfta değerlendirin (şiir, bilgi veren metin, masal, telgraf, kısa mesaj (sms), çizgi roman, radyo tiyatrosu, sansasyonel haber vs.). Kimin metni nasıl dönüştüreceğini kararlaştırın. Tek başınıza veya ikili gruplarda çalışabilirsiniz. Hazırladığınız farklı metin türlerini karşılaştırın ve değerlendirin.
- Köken ülkenizle ilgili bir konuyu yine aynı şekilde başka bir metin türüne dönüştürmeye deneyin. Örneğin, önemli bir kişinin hayatından bir kesiti radyo tiyatrosuna dönüştürebilirsiniz, ülkedeki coğrafi güzelliklerle ilgili bir şiir veya tarihi bir olayla ilgili bir telgraf veya gazete haberi yazabilirsiniz.
- Ana dilinizde yazılmış farklı metin türlerini gösteren örnek metinler toplayıp bir sergi hazırlayabilirsiniz. Her öğrenci bir örnek metin seçer (şiir, gazete makalesi, çizgi roman, bilgi içeren metin, e-posta, kısa mesaj (sms), telgraf vs.) ve diğerlerine o metin türünde kullanılan dilin özelliklerini anlatır.
Üslup Geliştirme Etkinliklerine İlişkin Başka Örnekler:
- Ünite 4’de anlatılan iskelet yapılar, gözde kelime hikâyeleri ve şablon hikâyeler (ve benzer öneriler) aynı şekilde üslup geliştirme alıştırmaları için de kullanılabilir.
- Ünite 15.2’de önerilen eş anlamlı ve zıt anlamlı kelimeler alıştırması keza kelime bazında üslup geliştirme etkinliği olarak değerlendirilebilir.
- Ünite 16.3’de ele alınan mevcut metinden paralel metin üretme etkinliği, son derece değerli bir üslup geliştirme tekniğidir. Hazır bir metinden yararlanan öğrenciler, üslup konusuna daha rahat odaklanabilirler.
- Üslup geliştirme etkinliği için “sözlü yazı dersleri” de çok uygundur: Öğrenciler, bir metin yazmazlar. Onun yerine belirli bir konuyla ilgili bir metnin nasıl hazırlanacağını, nelere dikkat edilmesi gerektiğini ayrıntılı bir biçimde sözlü olarak sınıf ortamında ele alırlar. Seçenek: Bu etkinlik, daha önce yazılmış bir metni inceleyerek de yapılabilir (metin, o sınıftaki veya başka sınıftaki bir öğrenci tarafından yazılmış olabilir).